(Önceki yazının devamı)

Şanlıurfa Tünelleri

Atatürk Barajı gölünden alınan suyu Şanlıurfa Ovalarına akıtacak sistemdir.
Şanlıurfa Tünelleri Güneydoğu Anadolu bölgesinde
yer alır.
Güneydoğu Anadolu Projesi’nin en büyük kilit
yapılarından biri olan Tüneller, yaklaşık 358 000 ha cazibeyle ve 118 000 ha pompajla
olmak üzere 476 000 ha
araziyi sulayacak şekilde planlanmıştır. 

Tüneller sistemi, Her biri 7.62 m çapında ve 26.4 km uzunluğunda 
İki adet dairesel kesitli, Beton kaplamalı tünelden oluşur. 

Tünellerin toplam uzunluğu, Ulaşım ve bağlantı tünelleri dâhil 57.8 km’ dir. 

Atatürk Barajı gölünden; Tüneller vasıtasıyla alınan “328 m3/s”
miktarındaki su; Harran ve Mardin ovalarına iletilecek şekilde tasarlanmıştır.

İki paralel Tünelden oluşmuş sistemde, Tünellerin eksenden eksene mesafesi 40 m’ dir. 

Tünellerden kazı malzemesinin kolay
nakledilmesi, Kazı ve betonlama işlemlerinin aynı anda
yürütülebilmesi için tüneller arasına her 500m’ de bir irtibat tüneli
açılmıştır.
Bu bağlantılar sayesinde çeşitli aynalarda aynı
anda farklı imalatlar yapılabilmiştir. 
İrtibat tüneli toplam 52 adettir. 
Böyle uzun bir tünelde havalandırmanın iyi
yapılabilmesi çok önemlidir. 
Bu amaçla, bacalar her iki tünele de hizmet
vermesi için irtibat tünellerinin ortasına gelecek şekilde açılmıştır. 
Yaklaşık her 1500 m’ de bir baca olup, Derinlikleri 65.24 m ila 207,95 m arasında
değişmektedir. 
Toplam baca sayısı 23 adettir.

Tüneller, Su akış yönüne göre sol tarafta bulunan tünel
T1, 
Sağ tarafta bulunan tünel ise T2 olarak
adlandırılmıştır.

Urfa Tüneli ilk zamanlarda “Tek Tünel” olarak
planlanmıştır.
Ancak daha sonra inşaat kolaylığı ve ileride
bakım imkânları vb sebepler dikkate alınarak birbirine paralel iki tünel olarak
düzenlenmiştir.

İlk projede orta ağızda bir şaft yardımı ile
toplam 8 aynada kazı yapılması planlanmaktaydı ancak daha sonra bundan vaz
geçilmiştir.

Bunun yerine yaklaşım tünelleri yapılmıştır.
Tünellerin inşa edilmesini kolaylaştırmak ve Süre kazanmak için 3 adet yaklaşım tüneli
yapılmıştır.
Böylece toplam 16 aynada kazı yapma imkânı
sağlanmıştır. 
T1 tünelinin 6+900 km’ sinde Yaklaşım-2 tüneli, 12+244 km’ sinde Yaklaşım-1 tüneli ve T2
tünelinin 20+245 km’ sinde Yaklaşım-3 tüneli bulunur.
Yaklaşım 3 tüneli kapatılmayıp denge bacası
olarak kullanılmaktadır.

Şanlıurfa Tünellerinin Toplam maliyeti 792
milyon TL’dir 
(440 milyon USD) 

Birinci ihale

İlk defa 4.4.1977 tarihinde ihaleye çıkarılan ve
keşif bedeli 8,9 milyar Türk Lirası olan bu iş, 5,3 Milyar Türk Lirası bedelle
“Doğuş inşaat Ticaret Limited Şirketi” ne ihale edilmiştir.

Bu yıllarda Urfa Tünellerinin menbasında; Bedir Depolaması yer almaktaydı ve Fırat Nehri üzerinde inşa edilecek “Karababa
Barajı”’ndan buraya sulama suyunun pompajla iletilmesi öngörülüyordu.
Bu riskli bir proje idi.
Enerji fakiri ülkemizde; Bu barajdan elde edilecek enerjinin üçte
birinin, Bu amaçla kullanılması demekti.
Daha sonra yukarıda daha detaylı izah ettiğim
gibi “Karababa Barajı” yükseltilince bu sorun ortadan kalktı ve “Bedir
Depolaması” da iptal edildi.
Bedir Depolaması iptal edilince de; Tünele su girişi bir yaklaşım kanalı ile
sağlandı.

Doguş İnşaat zamanında yaklaşım kazıları ve
tünel kazıları başladı. Ancak o yıllarda Güvenlik ve Yakıt sorunları vardı.
Fiyatlar astronomik olarak artıyordu.
O yıllarda artık Ankara’ya giderken
arabalarımızın arkasına benzin bidonları koymadan yola çıkmıyorduk.
Zor yıllardı.
Bu arada tasfiye kararnamesi çıktı.
İsteyen müteahhitler işlerini kararname gereği; Cezayı bir yaptırım olmadan bırakabiliyorlardı.
O yıllarda yüksek enflasyon ve diğer sebeplerle
sık sık kararname çıkıyordu.
Tünel Müteahhidi de işi bırakıp ilerde şartlar
düzelince tekrar daha iyi şartlarla alırım düşüncesiyle; 8/505 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince
müteahhidin talebi üzerine, 25 Haziran 1981 tarihinde işi tasfiye etti.

DSİ müteahhide ait tesisleri ve bir takım
makinaları satın aldı.

Ancak daha sonra yapılan ihalede ilkine göre
daha düşük fiyat vermesine rağmen işi alamamıştır.
Ancak daha ileriki yıllarda Doguş inşaat; Atatürk Barajı derivasyon tünellerini yapmıştır.

Hayallerimiz ertelenmişti.
O yıllarda ramazan yaz aylarına gelirdi.
Çok sıcak günlerdi.
Ramazanda tünellerde serinleyen Urfalılara
rastlamak olağandı.
O yıllarda elektrik sık sık kesilirdi.
Klimalar yoktu.
Yeterli içme ve kullanma suyu yoktu.
Batıda ramazanda Hocalar; Urfa’da oruç tutanların yüzü hürmetine ile
başlayan dualar ederlerdi.

İkinci ihale

Şanlıurfa Tünelleri Sistemi inşaatı 4 Eylül 1981
‘de “AKPINAR Şirketler Grubu”’na ihale edilmiştir.

Dünyadaki en uzun sulama tüneli olan Şanlıurfa
tüneli sistemi her biri yaklaşık 26,4 km uzunluğunda olana 2 adet paralel tünel
ve bu tünelleri birbirine bağlayan bağlantı tünelleri ile 3 adet yaklaşım
tünelinden oluşmakta olup toplam tünel uzunluğu 58.400 metredir.

Kazı ve destekleme çalışmaları en az 16 kazı
aynasından yürütülen tünelde delme-patlatma ve tünel kazı makinesi (Roadheader)
ile kazı imalatları yapılmıştır. püskürtme betonu, tel kafes, farklı türlerde
kaya bulonu, çelik iksa ve çelik segmentlerle desteklenen tünel betonarme
kaplama ve enjeksiyon ile işletmeye hazır hale getirilmiştir.

Tünel Uzunluğu: 58.400 m
Tünel Kazısı : 3.382.000 m3
Tünel Kazı Çapı: 9,50 m
İşin Bitirme Tarihi: 13.12.1998

Üçüncü İhale

Atatürk Barajı ile Harran Ovası Ana Kanalı
arasında her biri 26 km
uzunluğunda ve 8.90 m
çapında iki adet betonarme kaplama tünel, bu tünellerin ekseni boyunca 52 adet
bağlantı tüneli ve 3 adet ulaşım tünelinin desteklenmesi, enjeksiyon işleri ve
beton kaplama yapımı ikmal işleri Kolin – Aydeniz -Eren Ortak Girişimi
tarafından gerçekleştirilmiştir

Sözleşme Bedeli : 70.112.552 USD
İş Bitim Tarihi : 19/12/2005

İlerleyen tarihlerde;
1994 yılında Urfa Tüneli’ne törenle su verildi. 
2002 yılı Mayıs Şanlıurfa tünelleri tamamlandı. 

Harran’da artık yeşil bir örtü var. 
Toprak bilinçsiz kullanılsa da 
Bölge artık Türkiye’nin en büyük pamuk
üreticisi.

Devam edecek….