20-21 Ekim 2025 tarihlerinde Anayasa Mahkemesi ile Avrupa Birliği-Avrupa Konseyi iş birliğinde yürütülen “Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Etkili Şekilde Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi” kapsamında; Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya
“Anayasa Mahkemesi ile tüm hâkim, savcı ve mahkemeler arasında etkin ve verimli bir iş birliği gerçekleştirmek, Anayasa Mahkemesinin bireysel başvurularda verdiği ihlal kararlarının subjektif sonuçlarının başvurucular açısından süratle somutlaşması için yapılması gerekenler konusunda ortaya çıkan sorunları değerlendirerek böylece hak ihlallerinin bir an önce giderilmesini sağlamak, Anayasa Mahkemesince verilen ihlal kararlarında yer alan gerekçelerin objektif etkilerini ele alarak adaletin en süratli şekilde ve en üst seviyede gerçekleşmesini temin etmek.” olduğunu bildirerek özellikle
“Anayasa Mahkemesi, Bireysel Başvuru İncelemelerinde Bir Süper Temyiz Mercii Olarak Görev Yapmamaktadır” diyerek Yargıtayın Anayasa Mahkemesi için yaptığı eleştiriye de cevap vermiş oldu.
Aynı toplantıda Yargıtay Başkanı Ömer Kerkez de bireysel başvuru sonucu verilen ihlal kararlarının gereğinin yerine getirilmesi ve ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılmasının önemine işaret ederek, ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılmasının belki de ihlalin ihlal kararının kendisinden daha önemli bir konu olduğunu vurguladı.
“Çünkü ihlalin sonuçlarının giderilmesi mümkün olmazsa ihlal kararının bir anlamda havada kalması ve uygulanmaması söz konusu olur. Anayasa Mahkememiz, bireysel başvuru sonucu bir ihlal kararı tespit ettiği zaman ki bunu çok yakından görüyoruz, hissediyoruz, bu konuda çok özverili çalışıyor, çok emek sarf ediyor, çok özen gösteriyor. Anayasa Mahkememiz bir ihlal kararı verdiği zaman tüm kurumların, tüm yargı organlarının, hepimizin buna uyması gerekir çünkü kesinlikle şu cümleyi söylemek istiyorum.” diyen Kerkez, ihlalin sonuçlarının giderilmesinin de vatandaşın temel bir hakkı olduğunu belirtmişti.
Aslında Anayasa Mahkemesi kararlarına uyulmak gerektiği önce emredici Anayasanın 153 maddesinde “Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir. Anayasa Mahkemesi kararları yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar.” denerek düzenlenmiştir. Ayrıca Anayasamızın Md. 158. maddesinde de “Diğer mahkemelerle, Anayasa Mahkemesi arasındaki görev uyuşmazlıklarında, Anayasa Mahkemesinin kararı esas alınır.” denilmektedir.
Yargıtay’ın kendisinin de “AYM kararları Yargıtay’ı da bağlar” diye kararları var. Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin kendisi yakın “AYM kararları Yargıtay’ı da bağlar” diye karar vermişti. (4 Nisan 2023 gün ve K: 2023/966 Sayılı Karar)
6216 Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 50’ maddesinde (1) ise” Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir. Ancak yerindelik denetimi yapılamaz, idari eylem ve işlem niteliğinde karar verilemez.
(2) Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hallerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.’ Denilmektedir.
Bu düzenlemeye göre de ihlal sonuçlarının ortadan kaldırılması zorunludur.
Kanun’un 50. maddesine göre Mahkeme, ihlal kararı verdiğinde, ihlal ve ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere de hükmetmelidir.
İhlalin yargı kararlarından kaynaklandığı durumlarda Mahkeme, yeniden yargılama yapılması için kararı ilgili mahkemeye geri göndermektedir. Tamamen kanundan kaynaklanan ihlallerde ise AYM, ihlalin giderilmesi için yasama organına ilgili kanunda değişiklik yapmak için süre vermektedir.. Mahkeme ayrıca, ihlalin giderilmesi konusunda başvuranlar lehine tazminata da hükmedebilmektedir.
Yargı kararlarının verilmesi kadar yerine getirilmesi ve sonuçlarının da ortadan kaldırılması çok önemlidir. Yargı kararlarının uygulanmaması temel hak ve özgürlükleri işlevsiz bırakacaktır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 46. maddesi uyarınca ihlal kararı “Devletin ihlali sona erdirme, başvurucunun mağduriyetini giderme ve benzer ihlalleri önleme yükümlülüğünü ortaya koymaktadır”
İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, ve Yargıtay 3. Ceza Dairesi Anayasa Mahkemesinin kararlarını uygulamamış ve bu durum çok tartışılmıştı. Bu tartışmaya Yargıtay Başkanlığı 10/11/2023 günlü bir açıklama yaparak konuya açıkça taraf olmayı benimsemişti.
Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanmaması bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edilmesine ve mevcut ihlallerin sürdürülmesine neden olur. Ayrıca Anayasa Mahkemesi işlevsiz hale gelir. Bu durum ilgililerin yasal sorumluluklarına da neden olabilir.
Şimdi Yargıtay Başkanından beklenen derece mahkemelerinin ve Yargıtay’ın Anayasa Mahkemesi kararlarına uyulması ve bu kararların uygulanması yönünde soyut açıklamalar yerine somut adımlar atılmasıdır.
0 Yorum