İbrahim Halil Okuyan
26 Haziran 2009
Halil-Ür Rahman Gölü suyunun kuruması ve balık ölümleri şu günlerin güncel konusudur.
Bu konuda , Şanlıurfa Ticaret Sanayi Odası Başkanı Sayın Sabri Ertekin ve uzun yıllar çalışmakla gurur duyduğum Devlet Su İşleri yetkileriyle yaptığım görüşmeleri ve önerilerimi kamuoyunun bilgisine sunmak amacı ile aşağıdaki yazıyı yazmış bulunmaktayım..
Halil-Ür Rahman Gölü, tarihsel geçmişi ve balıklarıyla şehrimize gelen yabancıların ilgi odağı bir yerdir.
Geçtiğimiz yıllarda, şimdilerde Mardin Valisi olan Sayın Hasan Duruer başkanlığında, Sayın Ahmet Al, Sayın Abdülkadir Öcal, Sayın Mahmut Elihoş ve daha birçok arkadaşımızın ve Sayın Necmeddin Cevheri’nin üstün gayretleriyle, Balıklıgöl ve çevresi, şehrimizin önemli bir turistik ve dinlenme merkezi haline gelmiştir.
1970’li yıllarda, DSİ içme suyu projeleri realize edilmeden önce Balık gölden, bazı mahallelere direk su verilmek zorunda kalınmıştır.
1975 yılında nüfusu 130 000 olan Şanlıurfa şehrine Direkli, Cavsak, Kehriz suyu, Yeraltı suyu (4 kuyu ) ve Balıklı göl kaynağından (!) temin edilen toplam 220 lt/sn su verilmekteydi
1980 yılında abone sayısı 25.679, sarf edilen su miktarı 7.692.800 m3 (yıllık ), şehre verilen su miktarı ortalama 240 litre/sn (Balıklı göl (!) 60 litre/sn, Direkli 100 litre /sn, Kerhiz suyu 15 litre /sn, 1973,1974 DSİ kuyuları 60 litre /sn, Cavsak 5 litre /sn ) verilmekteydi.
1053 sayılı kanunun 10.maddesine göre Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne, nüfusu 100 000 i aşan şehirlere içme-kullanma ve endüstri suyu sağlanması konusunda 6200 sayılı kanunun 37.maddesindeki limitler dâhilinde gelecek yıllara yayılı taahhütlere girişme yetkisi veren Bakanlar kurulunun 23.10.1972 tarih ve /5290 sayılı kararı gereğince, Devlet Su İşleri Genel Müdürü Samim ÖZTEK ile Şanlıurfa Belediye Başkanı Feridun YAZAR arasında 29.6.1876 tarihinde bir protokol imzalanmıştır.
Daha sonra günün şartlarına uygun olarak 4 adet ek protokol yapılmıştır.
İşte bu tarih, Şanlıurfa İçme Suyu sorununun çözülmesinin miladıdır.
Projenin amacı; Şanlıurfa şehrinin 2005 ve 2020 yıllarındaki ihtiyacına uygun suyun temini ve dağıtımına ait projenin yapılması idi.
TEMELSU MÜHENDİSLİK tarafından hazırlanan projeye göre Şanlıurfa şehrinin su ihtiyacı, yıllara göre:
2005 yılı kent ihtiyacı 76.54 milyon m3 /yıl
2010 yılı kent ihtiyacı 99.28 milyon m3 /yıl
2015 yılı kent ihtiyacı 128.78 milyon m3 /yıl
2020 yılı kent ihtiyacı 162.72 milyon m3 /yıl ,
Olarak hesaplanmış ve bu ihtiyacı karşılayacak şekilde kati proje yapılmıştır ve iş iki kısım halinde Devlet Su İşleri tarafından, tamamlanarak işletmeye açılmıştır.
Bu gün için Şanlıurfa 24 saat, Avrupa standartlarında suyu akan şanslı bir şehrimizdir.
Devlet Su İşleri tarafından realize edilen acil içme suyu projeleri ile birlikte Balıklı gölden şehre verilen su sistemi iptal edilmiştir.
Neticede; Balıkgöldeki sular, Şanlıurfa kent merkezindeki Eosen yaşlı kireç taşları ile Germav formasyonundan çıkmaktadır. Ayrı ayrı gözlerle kapte edilen kaynaklar Balıklıgöl’ü beslemekte ve balıklıgöl yer altı suyunun boşalımından oluşmaktadır.
Balıklıgölü etkileyen su havzası içerinde 18 adet köy vardır. Bu köylerde yaşayan insanların su ihtiyacı İl Özel İdaresi tarafından bu havzada acılan sondaj kuyularından temin edilmektedir.
Ayrıca bu havzada yer alan şehre içme suyu temin edilen Direkli Keson kuyusundan da son yıllarda Organize Sanayi Bölgesine kuyunun seviyesini düşürecek şekilde çekilen su Balıklıgöl’e yeterli su deşarjını engellemekte sonuç olarak balık ölümleri ve su seviyesinde düşmeler olmaktadır.
Hiçbir sebeple, kutsal kabul edilen bu balıkları öldürmeye ve bu tarih hazinesini yok etmeye hakkımız yoktur.
O balıklar feryat edemezler, sadece sessizce ölürler.
Tıpkı acımadan yok ettiğimiz, ceylanlar ve keklikler gibi.
Tıpkı hiç düşünmeden taşı için yıktığımız tarihi değerlerimiz gibi.
Tıpkı tuzlandırarak yok ettiğimiz binlerce hektarlık Harran ovası toprakları gibi.
Tıpkı yok ettiğimiz tad karpuzlarımız. Narlarımız gibi (Karaköprü narlıktır, kara üzüm habbesi vb türkülerimiz artık anı oldu),
Onlarca çeşit yöresel üzüm çeşitlerimiz gibi.
Çözüm, bu havzada acılan kuyuların iptal edilerek, bu havzada sondaj kuyusu açılmasını engellemek ki, bu Konuda Bakanlar Kurulu kararı alınmıştır.
Bu şekilde Balıkgölü besleyen akiferde acılan kuyuların devreden çıkması ile göle gelen su miktarı artacaktır. Ancak bunun olması içinde belli bir zamana ihtiyaç vardır, çünkü yeraltı suyu hareketi çok yavaştır. Bu nedenle suyu dışarıdan takviye etmek gerekecektir.
Bu arada, Direkli keson kuyusunu kullanmayarak devreden çıkarmak lazımdır..
Bu suretle binlerce yıldır var olan Balıklıgöl’ü eski doğal su akışı ile yaşatmaktır.
Tabii ki su havzasındaki kuyulardan içme suyu temin edilen mevcut köyler ve organize sanayi bölgesine de, başka kaynaklardan su aktarılmalıdır.
Sayın Başbakanımız ve Şanlıurfa Ticaret Sanayi Odası Başkanı Sayın Sabri Ertekin’de konunun yakin takipçisidir.
Bu konudaki görüşlerim:
1-Şanlıurfa İçme suyu Projesi kapsamında Endüstriyel su ihtiyacı için ham su olarak bir uç bırakılmıştır.
2-ORGANİZE SANAYİ SU TEMİNİ:
Organize Sanayi Bölgesine su ileten Direkli keson kuyusu yanına, Şanlıurfa Tünellerinden Acilen su temini edilmelidir.
Ayrıca bu noktada suyun bir kısmı karakoyun deresi içinden boru içinde akıtılarak Balıklıgöle su takviyesi yapılabilir.
Bu amaçla Yaklaşım 3 de bulunan ve denge bacası olarak çalışan gölden su verilebilme olanağı araştırmalıdır.
Burası olursa kamulaştırma olmadan irtifa hakkı ile su iletilebilir.
Tabii ki uzun vadeli su temini içinde bir proje geliştirilmelidir.
3-KARAKOYUN DERESİNDEN SU AKITILMASI:
Devlet Su İşlerince Karakoyun deresinden yaz aylarında su akıtılabilmesi için proje hazırlanmıştır.
Buna Karakoyun deresinin mansabından (ŞUTİM civarında Karakoyun Deresinin Cavsak Deresi ile kesiştiği noktada) cazibe ile iletilecek su (projede 120 litre/saniye) pompa ile kanalın membaına terfi edilecek ve oradan arada yapılacak kapak sistemleriyle, kademeli olarak, kanaldan akıtılacak ve bu suyla birlikte derenin şevleri ve çevresi yeşillendirilecektir.
Bu su mansapta daha sonra sulama içinde kullanılabilecektir.
Bu su, gerekirse ve de balıklara zarar vermeyecekse ihtiyaç durumunda, göldeki suyu takviye etmek ve yeniden realize edilecek Halepli Bahçe yeşil alanları ve kale etrafındaki yeşil alanların sulanmasına imkân verecek şekilde projelendirilmeli ve gölden su çekilmesi kesinlikle engellenmelidir.
4-KÖYLERE SU TEMİNİ:
Devlet Su İşlerince geçtiğimiz yıllarda şehrin acil içme suyu kapsamında yapılan ve tünel sisteminin devreye alınmasıyla boşa çıkan Akviran kuyuları atıl durumdadır.
Akviran kuyuları (toplam 700 litre su var bu kuyularda ) ve suların toplandığı depodan, yukarıda bahse konu Balıklıgöl havzasından su alan 18 köye, temiz içme suyu verilebilir.
5-Burada acil olan Organize Sanayi Bölgesinin su ihtiyacın kısa ve uzun vadede temini konusudur.
6-Hükümetimizin açıkladığı teşvik paketiyle yerli ve yabancı yatırımcıların Şanlıurfa’ya çekilebilmesi için, su olmazsa olmaz şarttır.
7-Konunun genel olarak incelenmesi ve özelde ise organize sanayi bölgesi için kısa vadede realize edilebilecek bir çözüm yolu bulunması amaçlanmalıdır.
Konunu yukarda sıraladığım şekilde bir bütün olarak, Devlet Su İşleri tarafından, planlanması ve daha sonra ilgili kamu kuruluşları tarafından realize edilmesi gereklidir.