Urfa tarihinde bazı olayların tekrarından başka bazı özel rakamların da tarih içinde tekrarlandığı görülür. Bunlardan en önemlisi “Onikiler”dir. Bilindiği gibi “Onikiler” Milli Mücadele döneminde Urfa’nın kurtuluşu ile ilgili örgütlenmeyi başlatanların sayısıdır.

Tarihe baktığımızda aslında ilk “Onikiler” daha önce oluşturulmuş. Yani Urfa’nın düşman işgalinden 8 asır önce tarihi misyonunu yerine getirmiş. Bu ilk “Onikiler”in öyküsü şöyle:

Tarih XI. yüzyılın sonları. Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden toplanan/ toplatılan Haçlı komutanları yönetimindeki büyük Haçlı ordusu 1097 yılı baharında Anadolu’ya girer. Bu sırada Anadolu, Selçukluların hakimiyeti altındadır. Yüzbinleri aşan bu ordunun önüne kimse çıkamaz. Selçuklular ancak arkadan yaklaşıp gerilla savaşı yaparlar ve orduyu yıpratmaya çalışırlar.

Bu yıpratmaya rağmen önemli sayıda Haçlı ordusu Ekim 1097’de Antakya üzerine hareket ederken ordu komutanlarından Godefroi de Bouillon’un (okunuşu Godafruva dö Buyyon) küçük kardeşi olan Baudouin de Boulogne (okunuşu Budvin dö Bulon), Maraş’ta 700 kişilik bir kuvvetle ordudan ayrılır ve Fırat bölgesine yönelir. İleride Urfa’da bir kontluk kurup Urfa’nın ilk kontu olacak olan Budvin, batısında birkaç kaleyi ele geçirir ve bunları Ermeni asıllı reislere verir. Daha güneye inen Haçlılar, Antakya ve Trablus’da birer kontluk kurarlar. Büyük ordu Kudüs’e ulaşır ve orada bir Haçlı Krallığı kurulup Budvin’in ağabeyisi Godafruva kral ilan edilir.

Bu arada Budvin ele geçirmiş olduğu bugün Suriye’deki Tell-Beşir’de bulunduğu bir sırada, Urfa hakimi Ermeni Toros tarafından gönderilen Urfa papazı ile kentin eşrafından 12 kişilik bir elçi heyetini Budvin’e gelerek Türklere karşı yardım için Urfa’ya davet ederler (Ocak 1098).

Urfa tarihindeki ilk “Onikiler” işte bu heyettir. Selçuklu Türkleri ara sıra Urfa arazisine girip yağma akınları yapmaktadırlar. Toros, Türklerin baskın ve yağmalarından oldukça rahatsızdır. Bu tarihlerde Urfa’da Türklere karşı koyacak yeterli sayıda düzenli bir askeri birlik de yoktur.

Urfa’nın ilk “Onikiler”i şövalye reisi Budvin’e durumu anlatırlar. Budvin onları dinler ve belki de çok istediği şeyi elde edecektir. Daveti kabul eder ve “Onikiler”i Urfa’ya uğurlar.

Budvin 6 Şubat 1098’de 200 kişilik bir kuvvetle Urfa’ya gelir ve halk tarafından büyük bir sevinçle karşılanır. Urfa halkı Toros’u sevmemekte ve ondan nefret etmektedir. Bundan dolayı Haçlı reisine bir kurtarıcı gözüyle bakarlar. Ancak ileride tarihi olaylar gösterecektir ki Fransız asıllı Budvin, Toros’un isyan eden halk tarafından öldürülmesinden sonra yönetimi ele geçirip Urfa’da bir kontluk kuracak ve Urfalılara acımasızca davranıp onları hayal kırıklığına uğratacaktır.

Nitekim Mart 1098 tarihinde kurulacak olan Haçlı Kontluğu, 1144’te Musul Atabegleri Zengiler tarafından ortadan kaldırılıncaya kadar 46 yıl bölgeye ve özellikle Müslüman ahaliye büyük sıkıntılar vermiştir.

Aradan 821 yıl geçiyor. Urfa Osmanlı hakimiyetinde ve devlet I. Dünya Savaşı’nda yenildiği için Mondros Antlaşması’nı imzalamış. Bu anlaşmanın 7. maddesi gereğince ittifak devletlerinden İngiltere Urfa ve çevresini işgal etmiş durumda. Urfalılar, bu işgale karşı koymak ve mücadele etmek için gizlice 12 kişiden oluşan bir “Müdafaayı Hukuk Cemiyeti” kurmuştu. Urfa tarihinde daha çok bu “Onikiler” tanınmıştır. Bu cemiyetin bir kısmı askeri bir kısmı da Urfa’nın ileri gelen sivillerinden idi. Cemiyet, 11 Nisan 1920 tarihindeki kurtuluş gününe kadar çok önemli faaliyetler gerçekleştirmiştir.

Allah onlardan razı olsun, yattıkları yer cennet olsun, ruhları şâd olsun…

REFERANSLAR:

1- Işın Demirkent, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1098-1118), 2. baskı, Türk Tarih Kurumu Yay. Ankara 1990, cilt I.

2- İsmail Özçelik, Milli Mücadele’de Güney Cephesi, Urfa (30 Ekim 1919-11 Temmuz 1920), Kültür Bak. Yay. Ankara 1992.

3- Steven Runciman, Haçlı Seferleri Tarihi, terc. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yay. Ankara 1986, cilt I.

4- Urfalı Mateos, Urfalı Mateos Vak’âyinâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), neşreden ve Fransızcaya terc. E.Dulaurier, Türkçeye terc. H.D. Andreasyan, Türk Tarih Kurumu Yay. Ankara 1962-1987.