Hemen hemen her türde tüketici kredilerinde bankalarca tüketicilerden kesilen bir torba masraf türüdür “Dosya Masrafı”. Zaten durumu olmadığı için kredi çekmek zorunda olan vatandaşın bir de üstüne üstlük dosya masrafı ödemesi ne denli bir vicdan ürünüdür ayrı bir tartışma konusu. Serbest piyasa koşullarının acımasız yüzü diyenler de var bunun için, ticari hayatın vazgeçilmez gerçekliği diyenler de. 

Ancak su götürmez bir gerçeklik vardır ki, o da uygulanmaya başlandığı günden itibaren büyük bir tartışma konusu olduğu. Tüketici sorunları konusunda gelen uyuşmazlıkların, şikayetlerin neredeyse yüzde 60’ına yakınını oluşturuyor dosya masraflarının iadesine yönelik talepler.

Peki alınan bu dosya masrafları yasal mıdır? Hukuka uygun mudur? Hangi hallerde iadesi gerekir veya gerekmez. İşte en çok yanlış anlaşılmaya müsait konulardan biriyle karşı karşıyayız. Çünkü bazı durumlarda iade edilmesi gereken dosya masrafları sanılıyor ki topyekün hukuka aykırıdır, haksız şarttır ve tümüyle iade edilmelidir. Hayır, maalesef böyle bir şey yok. Çünkü bankaların gerekli bilgilendirme, belgelendirme ve müzakereyi ispat edebildiği durumlarda dosya masrafı iade edilmez. Çünkü dosya masrafı almak kanuna aykırı bir durum değil. Aykırı olan kısım bu dosya masrafının tüketiciye hangi şartlarda ve başlıkta  sunulduğu, dayatılıp dayatılmadığı ve belgeleriyle ispat edilip edilemediğidir.

Yargıtay’ın dosya masrafına ilişkin emsal oluşturan birkaç tane kararı var. Yargıtay’ın daha önceki kararlarındaki ilk gerekçesi dosya masrafı hususunun tüketiciye dayatıldığı ve müzakere edilmediği, kredi sözleşmesini imzalayan tüketicinin bu yolla sözleşme içeriğine etki edemediği için haksız şart olduğu ve tüketiciye iade edilmesi gerektiği gerekçesiydi. Bunun üzerine yüzlerce tüketici yurdun dört bir yanından hukuksal başvurularda bulundu ve ödemiş olduğu haksız şart niteliğindeki dosya masraflarını geri aldı.

Bu konuda uyanan bankalar bu kez sözleşmelerinin sonuna tüketiciye el yazısıyla dosya masrafını kabul ettiğini, bu şartı müzakere ettiğini ve hiçbir baskı altında kalmadan bu sözleşmeyi imzaladığını yazdırmaya başladılar. Yahu bundan büyük baskı olur mu? İmzalamazsa vermeyeceksin bu krediyi bu son derece açık!!! Daha sonra dosya masrafının ucu açık ve sözleşme imzalanırken ne kadar olduğunun belli olmadığı konusunda  itirazlar yağmaya başladı tüketicilerce. Bu kez, daha da uyanan bankalar sözleşme eki olarak dosya masraflarını kalem kalem belirtmeye başladılar. Ancak çoğu banka(hepsini demiyorum) bu masrafları kalem kalem belirtmesine rağmen kalem kalem ispatlayamamaktadır! İşte son derece takdir ettiğim ve aynı görüşte olduğum en son tarihli Yargıtay Kararlarından birinde adeta “Aldın ama nereye harcadın” uyarısında bulunuldu. Söz konusu kararda yer alan bilirkişi raporunda “Dosya masrafı adı altında para alındı. Ancak alınan paraların nereye harcandığı, nasıl bir masraf yapıldığı belli değil. Banka bu konuda herhangi bir belge sunamadı…” mimvalinde oldu(http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/25091656.asp) ve tüketiciye iadesinin uygun olduğu yönündeki karar onandı.

Net olarak ifade etmek gerekirse, bankaların tüketicilerden zorunlu olarak alabilecekleri bazı masraf kalemleri vardır. Bu masrafları alabilirler. Fakat bu zorunlu masraflar dışındaki kalemleri talep etmeleri hele bir de fahiş ise haksız şart oluşturduğu için iadesi gerekir. Öte yandan bankalar bu zorunlu masrafları da sınırsız bir şekilde isteyemezler, çünkü bu zorunlu masraflar da ucu açık bir hak değildir.  Bankanın kredi verilmesinde veya yapılandırılmasındaki zorunlu masraflarını; 3.şahıslardan alacağı istihbarat ve ekspertiz hizmetine karşılık 3.kişilere yapacağı ödemeler, kredi teminatlarının tesisi ve korunması kapsamında 3.kişilere yapacağı ödemeler ve devlete ödenecek vergiler oluşturmaktadır.(Bilirkişi Oktay Solmaz, 01.04..2013 tarihli Şanlıurfa 4.Asl.Huk.Mah. Bilirkişi Raporu)

Yani özetle bankalar bu zorunlu masrafları bile belgeleyebildikleri ölçüde isteyebilirler tüketiciden. Belgeleyemezler ise iade etmek zorunda kalabilirler. Söz gelimi, banka, ekspertiz ücreti adı altında bir dosya masrafı aldıysa tüketiciden, hem bu ekspertiz ücretini hem de ekspertize ödediği paranın dekontunu istem halinde sunabilmeli, ispat edebilmelidir. Banka bu harcamalarını ispat edebilirse bu ücret artık tüketiciye iade edilmez, ancak ispat edemezse o zaman faiz dışı gelir sayılarak almış olduğu bu bedeli tüketiciye iade etmesi gerekir.

Bu nedenle bilinmelidir ki, bankalar müzakere karşılığında ve ancak belgeleyebildikleri zorunlu masrafları tüketiciden talep edebilirler, aksi halde hem haksız şartla hem de faiz dışı gelir elde etmiş sayılırlar. Kısacası top bankalarda! Saygılarımla…