Şanlıurfa sadece evleri değil, evlerin sokağa taşan cumbaları taş işçiliğinin güzel örneklerini gösteren dış cephe süslemeleri, köşe sütunçeleri ve hacı kapılarıyla evlerin dışına da kendine özgü, bir mimari tarz getirmiştir. 

Urfa mimarisinin bu kendine özgü tarzı iklim ve sosyal yaşamın getirdiği hayat tarzıyla da birleşince çok dikkat çeken bölge ve yöreye has mimari bir yapı modeli oluşturmuştur. Bu özel yapı modeli;  ‘Urfa’da kabaltı olarak bilinen sokakların bir bölümünü kaplayan ve genellikle üstlerinde konutlar bazen de dükkân veya başka yapıların bulunduğu kapalı geçitlerdir1

Kabaltılar, sivri, basık ve yuvarlak kemerli olup beşik tonoz ve çapraz tonoz örgü sistemiyle inşa edilirler. Kabaltılara genellikle sıcak iklimin hüküm sürdüğü bölgelerde rastlanır.

 Şanlıurfa, Gaziantep, Diyarbakır, Mardin, Adıyaman, Kilis, Batman, Şırnak ve Siirt illerinde yayğın olarak görülmektedir. Kabaltılara Mardinde Abbara Siirt’te ise Sabat  ismi verilmektedir.

Urfa, Mardin, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, sokaklarındaki kabaltılar genellikle tonoz örtülü, Diyarbakır, Adıyaman sokaklarındakiler ise genellikle düz ahşap tavanlı- düz kirişlidir.

Güneydoğu Anadolu bölgesine özgü bir mimari eleman olan kabaltılardan, 9 adedi kabaltı ve 5 taneside konak kabaltı olmak üzere toplam 14 adedi Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın mimarlık örneği listesinde yer almaktadır.

Bölge illerinin tamamında görülseler de Urfa’daki kabaltılar gerek sayıca fazlalıkları gerekse de estetik görünüşleriyle bölgenin en güzel kabaltı örnekleridir. Yoğunluk il merkezinde olmak üzere Birecik, Siverek ve Halfeti ilçelerinde de güzel örnekleri mevcuttur. İl merkezi, Siverek ve Halfeti’de tonoz örtülü kabaltılar çoğunluktadır. Birecik ilçesinde bunlara ahşap tavanlı kabaltılarda eklenir.

Tonoz örtülü bu yapıların alt tarafından herkes geçse de, üstlerindeki yapı özel mülkiyettir. Urfa’da bu anlamda kabaltının üstünü konut olarak kullanan ailelerin ismiyle ünlenmiş ya da bulunduğu sokağın ismini taşıyan pek çok sayıda kabaltı örneği vardır.

Hacı Abo kabaltısı, Muhtesiplerin kabaltısı, Harran kapı kabaltısı, Ceğirli camii kabaltısı, Ellave kabaltısı, Hızanoğlu kabaltısı, Halil-ürrahman kabaltısı, Ocakoğlu kabaltısı, Hacı Tevfik Kabaltısı, Ateş bey kabaltısı, Hacı Hüseyin ağa kabaltısı, Ermenilerin kabaltısı, Siverekli Ali Efendi kabaltısı, Arabizade kabaltısı, Abdülvahit kabaltısı, Cin kuyusu kabaltısı, Hacı bakırın kabaltısı, Hacı Ramazan kabaltısı, Hacı Ramazan Ağa kabaltısı, Ali konak kabaltısı, Köse Halil kabaltısı, Şemsi Bey Kabaltısı Kefiyelerin kabaltısı, Saraçlar kabaltısı bunlara örnek olarak verilebilir.

Birecik ilçemizde de aynı şekilde kabaltının üstünde veya bitişiğinde ikamet eden ailenin ismini veya bulunduğu sokağın ismini taşıyan taşıyan kabaltı örnekleri vardır.  Bunlardan Mirkelam Sokağı kabaltısı ve Asaf bey Çıkmazı kabaltısı tonoz örtülü, Karababa sokağı kabaltısı, Kureş çıkmazı kabaltısı ve Eski Cezaevi sokağı kabaltısı ahşap tavanlı kabaltılardandır. Kureş çıkmazı kabaltısı Birecik ilçesinin en uzun kabaltısıdır.

 Siverekte kabaltılar “Kantarma” olarak isimlendirilmektedir.

Urfa mimarisinde genelde beşik tonozlu olan kabaltılar, Siverek’te aralıklı taş kemerler arasına atılmış ağaç direklerle yada bazalt lentolarla örülmüştür.

Alhaslar Kantarması ve Bucaklar Kantarması Siverek kabaltılarının iki önemli örneğidir.

Urfa sokaklarına estetik bir görünüm kazandıran, yazın sıcaktan koruyan, çocukların gölgesinde oyunlar oynadığı, tonoz yapının üstünün insanlara mekan olduğu altının ise tüm halkın kullanımına açık olduğu sokağın bir parçası olan kabaltıların, Yorgancı Sokak, Hızanoğlu Sokak, Sakibiye Sokak ,Danburacı Derviş Sokak, Karamusa Sokak, Vatan Sokak, Veli Sokak, Örtük Sokak, Ali Köse Sokak, Madenli Sokak, Şerif Sokak, Tarakçılar Sokak, Rastgeldi Sokak, Cıncıklı Sokak ve Prüz Sokak ta onlarca örneği bulunmaktadır.