Şanlıurfa’nın içme suyu sorununu DSİ den önce ve sonra diye iki ayrı başlıkta incelemek gerekir. 

A-Devlet Su İşlerinden (DSİ) önce İçme Suyu temini: 

1975 yılında nüfusu 130 000 olan Şanlıurfa şehrine Direkli, Cavsak, Kehriz Suyu, yeraltı suyu (4 kuyu )ve Balıklı göl kaynağından (!) temin edilen toplam 220 lt/sn su verilmekteydi. 
Mevcut şebeke yetersiz ve eski olduğundan temin edilen

Bu suyunda önemli bir kısmı şebeke kaybı olarak dağıtımda kaybedilmekteydi. 
1976 yılında Şanlıurfa da DSİ 15.Bölge Müdürlüğü kurulmadan önce durum buydu. 
Köylere ise YSE tankerleriyle su veriliyordu. 
Akçakale ve Ceylanpınar da mevcut 190 000 000 m3 lük yer altı suyundan haberimiz yoktu.

Şanlıurfa şehrindeki yer altı rezervi Türkiye toplamının

( 840 000 000 m3 ) %14 dir.

Bu rezerv kullanılmamaktaydı. 

B- Devlet Su İşleri (DSİ) içme suyu temini projeleri : 

1053 sayılı kanunun 10.maddesine göre Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne, nüfusu 100 000 i aşan şehirlere içme-kullanma ve endüstri suyu sağlanması konusunda 6200 sayılı kanunun 37.maddesindeki limitler dâhilinde gelecek yıllara sari taahhütlere girişme yetkisi veren Bakanlar kurulunun 23.10.1972 tarih ve /5290 sayılı kararı muvahacesinde, Devlet Su İşleri Genel Müdürü Samim ÖZTEK ile Şanlıurfa Belediye Başkanı Feridun YAZAR arasında 29.6.1976 tarihinde bir protokol imzalanmıştır.

Daha sonra günün şartlarına uygun olarak 4 adet ek protokol yapılmıştır. 
İşte bu tarih Şanlıurfa İçme suyu sorunun çözülmesinin miladıdır. 
Sayıştay’ca 16.11.1978 tarih 92586K numarayla vize edilen Protokol, sorunun 2 safhada çözümünü amaçlamaktadır.

Kısa vadede acil içme suyu projeleriyle sorunun hafifletilmesi ve uzun vadede 2005 ve 2020 yıllarındaki nüfus projeksiyonu dikkate alarak içme-kullanma ve endüstri suyu teminini amaçlamaktadır. 

B-1 ACİL İÇMESUYU PROJELERİ : 

Anılan protokolün 3.maddesinde; uzun vadeli içme-kullanma ve endüstri suyu temini projesinin, Fizibilite, kati proje ve inşaat çalışmalarının tamamlanması sürecinde şehrin su ihtiyacının karşılanması için proje geliştirilmesini öngörmektedir. 
Bu çalışmalar 3 aşamada yapılmıştır. 

a-Gürcü Tepe, Yenice ve Konuklu mevkilerindeki 7 yer altı suyu kuyusundan elde edilen yaklaşık 110 lt/sn su ile şehre verilen su miktarı ilk aşamada %50 artırılmıştır. 

b-İkinci olarak konuklu mevkiindeki 5 kuyudan temin edilen 120 lt/sn su siteme katılmıştır.

Böylece; 12 kuyudan oluşan bu sistem 28.02.1985 tarihinde Şanlıurfa belediyesine devir edilmiştir. 

c-Şanlıurfa Tünellerinin gecikmesi üzerine üçüncü olarak Agviran köyünde eosen kalkerlerde acılan 12 kuyudan elde edilen 720 lt/sn su gerekli depo, terfi merkezleri ve isale hatlarıyla 21.06.1995 tarihinde tamamlanarak sisteme dahil edilmiştir. 

d-Acil proje kapsamında özellikle Yenişehir başta olmak üzere bazı caddelere ana isale hatları yapılmıştır. 

B-2 UZUN VADEDE İÇME-KULLANMA VE ENDÜSTRİ SUYU TEMİNİ PROJESİ: 

(UB) ile (DSİ) arasındaki protokolün 4. maddesinde ; (DSİ) , Şanlıurfa Şehrine uzun vadeli “İçme-Kullanma ve Endüstri Suyu” teminine yönelik olarak ana plan ve fizibilite etütleri yapacak ve bu çalışmaların sonucunda kaynak geliştirme, isale ve tasfiye tesisleri (DSİ) tarafından, yeni şebeke yapılması, mevcut şebekelerinin yenilenmesi ve tevsii ve buna benzer işler (UB) tarafından yapılacaktır denilmektedir. 

DSİ uzun vadeli etütlerine; İnbaşı Menbaı, Bahçecik Suyu, Korukludaki yeraltı suyu kaynaklarından su getirme, Cülap Suyu üzerinde yapılması düşünülen Güzelsu Barajından su temini vb kaynakları etüt etmiştir.

Nihai çözüm olarak Fırat suyunda karar kılınmıştır. 
Şanlıurfa Tüneli İnşaatına paralel olarak; Şanlıurfa şehrinin İçme-Kullanma ve Endüstri Suyu temini ve dağıtım şebekesi Kati Proje yapılması işi, DSİ tarafından 18.6.1985 tarihinde TEMELSU MÜHENDİSLİK ŞİRKETİNE ihale edilmiştir. 
Aralık 1985 tarihinde ön rapor tamamlanmıştır. 
Projenin amacı; Şanlıurfa şehrinin 2005 ve 2020 yıllarındaki ihtiyacına uygun suyun temini ve dağıtımına ait projenin yapılmasıdır. 
TEMELSU MÜHENDİSLİK tarafından hazırlanan projeye göre Şanlıurfa şehrinin su ihtiyacı yıllara göre : 

2005 yılı kent ihtiyacı   76.54 milyon m3 /yıl 
2010 yılı kent ihtiyacı   99.28 milyon m3 /yıl 
2015 yılı kent ihtiyacı  128.78 milyon m3 /yıl 
2020 yılı kent ihtiyacı 162.72 milyon m3 /yıl 

olarak hesaplanmış ve bu ihtiyacı karşılayacak şekilde kati proje yapılmıştır. 

İnşaat çalışmaları 2 kısım halinde yapılmıştır. 

1. KISIM İNŞAAT CALIŞMALARI: 

300 000 M3 /gün kapasiteli su arıtma tesisi ile ham, temiz su pompa istasyonları ve yaklaşık 1.5 km uzunluğundaki ham su terfi hattının projelendirilmesi, proje dizaynı inşaatı, malzeme ve ekipman temini, montajı ve işletmeye alınması işleri (EMİT S.P.A + SİSTEM YAPI İNŞAAT VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ )ortaklığına 24.91997 tarihinde ihale edilmiş ve iş tamamlanmıştır. 
İhale bedeli: 14.066.099.600 İtalyan Lireti (İslam Bankası kredisi)+ 2.751.855.995.636 TL (DSİ kaynaklarından ) olup 1997 fiyatlarıyla toplam ihale bedeli 4.129.630.451.456 TL dir. 
Keşif artışı ile birlikte işin mal oluşu 1997 fiyatlarıyla keşif artışlarıyla beraber 5.649.094.876.876.214 TL dir.

Toplam harcama 75 milyon dolar olup; 62 milyon doları DSİ bütçesinden ( % 83 ),13 milyon doları ( % 17) İslam Kalkınma Bankasından temin edilen krediden karşılanmıştır. 
Söz konusu dış finansmanı için Hazine Müsteşarlığı ile İslam Bankası arasında 19.20 milyon dolarlık kredi anlaşması yapılmıştır.

İslam Bankasından temin edilen kredi kamuoyunda bilinenin aksine HİBE DEGİLDİR ve Şanlıurfa Belediyesi tarafından Hazine Müsteşarlığına geri ödemesi yapılmaktadır.

Kredi faizi de maalesef çok yüksektir. 

2. KISIM İNŞAAT CALIŞMALARI: 

51075 metre spiral kaynaklı ( Q 500–Q 1800 ) çelik boru temini ve döşenmesi, toplam 85.000 m3 7 adet betonarme su deposu ve 4 adet pompa istasyonundan oluşan kalan işler DSİ tarafından (İMA+AGE ) ortaklığına ihale edilmiştir.

İş tamamlanmıştır.

Maliyeti 20 milyon dolar olup kaynak Avrupa birliğinden temin edilen hibe kredisidir. 

C-S O N U C: 

1-Devlet Su İşleri Şanlıurfa Şehrinin İçme Suyu sorununu 1976’dan bu yana yaptığı çalışmalarla çözmüştür. 
2-Bu gün ülkemizde içme suyu sorunu olmayan ve gelecekte de olmayacak tek il Şanlıurfa’dır. 
3-Yukarıda açıkladığım gibi bu görev DSİ ye verilmiştir.

DSİ görevini zamanında başarı ile yapmıştır. 
4-Bazı insanların yapılanları yok sayarak işlere sahip çıkması; mensubu olmakla gurur duyduğum DSİ ye haksızlık olmaktadır. 
5-Bu işler için İslam Kalkınma Bankasından temin edilen “hibe kredisi” yoktur. 
6-Hazine Müsteşarlığı kefil olduktan sonra dış kredi bulmak çok kolaydır. 
7-DSİ içme suyunun yanında bu gecen zamanda Karakoyun Deresi, Sırrın Deresi ve Cavsak Deresi ıslahlarını yaparak şehirde aynı zamanda onlarca köprü yaparak şehir merkezinde derelerden pis su akmasını engellemiştir. Derelerden akan kanalizasyon sularını kolektörlere alarak İller Bankası sistemine katılmasını sağlamıştır. 
8-Paşabagı sulama projesi ile kanalizasyon suyu ile yapılan bahçe tarımını sonlandırmıştır.

9-DSİ, bu ara Sırrın Dersinin ıslahını menbaya doğru ilerletecek ve sonuçta Kara Köprü için kanalizasyon deşarjı daha kolay sağlanacaktır.

Konu ihaleye çıkarılmıştır.

 

Saygılarımla.

 

İnşaat Yüksek Mühendisi

30.Kasım. 2010  Şanlıurfa

[email protected]