GAP Eylem Planı medyadan takip ettiğimiz kadarı ile revize ediliyor. Mecburiyet arz eden projeler devreye sokulabilecek mi önümüzdeki aylarda veya yıllarda göreceğiz.

Umutları ve beklemeleri korkarım ki kuruyacak milyonlarca fıstık ağacı göremeyecek…

*

Antepfıstığının ilk olarak Etiler döneminde Güneydoğu Anadolu’da kültüre edilmiş.1.yüzyılda Roma’ya oradan İspanya’ya ve sonrasında 185354 yıllarında Amerika’ya geçirilmiş.

Yüzlerce yıldır İran ve Türkiye’de üretimi yapılan fıstık 150 yıl içinde ABD’de üretilerek dünya piyasasında İran’dan sonra ikinciliği; gelecekli 50 yılda ise birinciliği amaçlıyor. Araştırıyorlar ve bilerek tarım yapıyorlar. Türkiye’de ise kulaktan dolma bilgilerle ve kaderciliğe dayanan yaklaşımla tarım yapılıyor.

Türkiye aşılı ve yabani ağaç sayısıyla dünya birincisi ama elde edilen ürün bakımından ise dünya üçüncüsü, mecburiyet arz eden yatırımlara başlanmazsa birkaç yıl sonra dünya dördüncüsü, beşincisi olacak.

Gelecekli yıllarda ise kuruyan fıstık ağaçları dünya birincisi olacak…

ABD, İran, İtayla, İspanya Türkiye’nin yuvarlak masa konsey üyelerine tebessüm ederken, milyonlarca fıstık ağacının çığlıkları birilerinin kulaklarını tırmalayacak…

 *

1998 yılı verilerine göre İran’da 313.000 ton, ABD’de 85.000 ton üretim yapılmış. Türkiye üretimi ise 2000 yılı verilerine göre 85.000 ton.

İran ve ABD’de fıstığın ürün artışının temelinde fıstık bahçelerinin tamamının sulanması.

Türkiye’de ise 40 milyonu aşkın fıstık ağacının %95i susuzlukla kendi kaderin terk edilmiş durumda.

“Bozova 2.etap pompaj sulama” projesi fıstık bahçelerinin olduğu alanlar için hazırlanmış ama ne yazık ki  hala planlamalarda yok.

 *

Yıllarca mühendisler “fıstık susuzluğu sever ve susuzluğa dayanıklıdır” yaklaşımında bulunmuşlar.

Çiftçiler mecburen kuraklığa dayanıklı diye ve yağış dengesizlikleri nedeniyle tahıl vb ürünler yerine fıstık üretimine yönelmişler. Son birkaç yıldır Ceylanpınar vb birkaç yerdeki denemelerde “fıstık suyla daha verimli hale gelir” raporlarını hazırlamaya başlamış mühendisler.

Oysa İran ve ABD onlarca yıldır ki fıstık bahçelerini suluyorlar…  İran, ABD, İtalya, İspanya dünya birinciliği için mücadele ederken, Türkiye küresel ısınma ile yok olabilecek fıstık bahçelerinin gerçeğinin halen çok ama çok uzağında. Fıstık ağacının yıllık su ihtiyacı 750- 800 mm olmasına rağmen, Güneydoğu Anadolu’nun yağışı 250- 550 mm arasındadır.

Küresel ısınma ile birlikte her yıl daha az yağış ve yağış dengesizlikleri ise vurdumduymazlıklar nedeniyle toplu kurumalar başlayacak…

50-100 ve daha yukarı yaşta fıstık ağaçları kuruduğunda ise kimler, kimleri suçlayacak?

Kuruyacak ağaçların kuru bedenlerini görmemek için gözlerini yere dikecekler!

  *

GAP içinde sulanacak her karış toprak Türkiye açısından kazanımdır ama pamuk, mısır, tahıl vb ürünlerle, yüz yılda yetişmiş fıstık ağaçlarını aklıselimler mantık süzgecinden geçirmek zorunda.

Onlarca yılda, yüz yılda yetişebilen fıstık bahçelerin geleceği siyasi yanlışlıkların, popülist yaklaşımların kurbanı olması Türkiye ve Şanlıurfa için çok büyük kayıp olacaktır…

50 yıl önce fıstık üretiminde söz sahibi olan Türkiye bu gün İran ve ABD’nin gerisinde. Bir an önce Türkiye ve hele ki Şanlıurfa uyanmak zorunda.

*

Kuru ortamda 78 yaşında aşılanabilen fıstık, sulu ortamda 23 yaşında aşılanmakta.  Kuru ortamda 10- 12 yaşında ilk ürün alınabilmekte.

Sulu ortamda ise bu süre 5- 6 yıl.

Fıstık ağacı kuru tarımda ancak 25- 30 yaşında ise masrafını çıkaracak ürün verebilmekte.

Her yıl 7- 8 demir sürme, belleme, budama, aşılama, ilaçlama ile elde edilen ürün gelirinin büyük çoğunluğunu geri alan veya ürün veren kadar keseden yiyen fıstık alanlarının sulanması önce Türkiye, sonra Şanlıurfa açısından çok önemlidir.

Türkiye’de hele ki Şanlıurfa’da “baba diker, oğlu yer” görüşü yaygındır.

ABD’de de ise “kendin dik, kendin ye” görüşü hakimdir.

Sulama yapılan bir bahçeden en az %60 daha fazla ürün alınabilmekte, sulama yapılan bir bahçe her yıl ürün verebilmektedir. 

Şanlıurfa ve Gaziantep Türkiye fıstık üretiminin %95’ni karşılamakta

Oval masa etrafında toplanan GAP Eylem Planı revizyoncuları, milletvekilleri fıstık ağaçlarının uğultusuna, çığlığına ne zamana kadar kulak tıkayacak?

 *

Şanlıurfa’daki fıstık üretiminin yüzde 50sinden fazlası “Bozova 2. pompaj sulama projesi” kapsamındadır.

Proje kapsamındaki köylerin muhtarlıkları ve çiftçileri defalarca dosya hazırlamış, imza toplamış ama sulamanın önemliliğini aktaracakları makamlara halen ulaşamamış ama sonuç alamamışlar.

Fıstık ağaçlarının ne kâğıdı, ne de kalemi var…

Fıstık ağaçlarının su olan yerlere yürüyecek ne ayakları, ne de uçacak kanatları var…

Fıstık yiyenler, kör olmayın, sağır olmayın.

Fıstık ağaçlarının çığlıklarını lütfen duyun…