Türkiye’nin su deposu GAP’ta son durum
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de su yatırımlarını kesintisiz sürdürüyor. Ülkemiz de suyu temel alan yatırımlar gerçekleştiriyor. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) bir kalkınma projesi olmakla beraber aynı zamanda suyun depolandığı ve kontrol altına alındığı bir proje olarak da dikkat çekiyor. DSİ tarafından yürütülen Doğu Anadolu Projesi (DAP), Konya Ovaları Projesi (KOP), Doğu Karadeniz Bölgesel Gelişim Projesi (DOKAP), Zonguldak, Bartın, Karabük Projesi (ZBK) ve Yeşilırmak Havza Gelişim Projeleri (YHG), GAP’a benzer özellikler taşıyor. Bu projelerde su yatırımlarının esas alındığı gözleniyor.
GAP, Cumhuriyet tarihinin en kapsamlı, su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesine dayalı bir program olarak uygulanıyor. Proje alanı Fırat-Dicle Havzası ile yukarı Mezopotamya ovalarında yer alan 9 ili (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak) kapsıyor. Fırat Dicle Havzası’nda sulama ve hidroelektrik enerji üretimine yönelik 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ile 1,8 milyon ha alanda sulama yatırımlarının yapımı planlanıyor. GAP kapsamında bugüne kadar 19 baraj tamamlandı. Güneydoğu Anadolu Projesi’nin temel eksenini oluşturan ve GAP’ın tamamlanmasının ana koşulu olan sulama yatırımlarında çok önemli gelişmeler sağlandı. Projenin başlangıç yatırımlarını su depolama yapıları olan barajlar oluşturdu, daha sonra suyu tarlalara dağıtacak kanallar inşa edildi. 1267,7 km’si 2008-2018 döneminde olmak üzere toplam 1.501,1 km ana kanal hizmete hazır hale getirildi. 2018 yılı sonunda sulamaya açılan alan 558.507 hektara ulaştı ve planın sulama hedefi yüzde 53 oranında gerçekleşti.
Projenin bütünlüğünde devasa yüzlerce proje hali hazırda tamamlanmaya çalışılıyor. Suyu ilgilendiren son gelişme ise içme suyu projelerinde oldu. Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü, GAP kapsamından bulunan Diyarbakır, Adıyaman, Şanlıurfa, Gaziantep, Kilis, Mardin ve ilçeleri, Şırnak ve İdil ilçesi ile Siirt ve ilçelerinde, içme suyu tesislerini tamamlayarak hizmete aldı.
Tarım ve Orman Bakanlığı yetkilileri, Türkiye’nin su rezervine katkı yapacak olan yeraltı barajları projesine “Cumhuriyetin 100. Yılında 100 Yer altı Barajı” adını verdiklerini söylüyor. Yeraltı sularının korunması amacıyla 2023 yılına kadar 100 yeraltı barajı yapılması planlanıyor, bu barajlardan yıllık 60 milyon lira net gelir artışı sağlaması bekleniyor.
11. Kalkınma planı’nda sulama yatırımları
Su yatırımları, önceki yıllarda olduğu gibi 11. Kalkınma Planı döneminde de önemle üzerinde durulan yatırımlar arasında yer alıyor. 11. Kalkınma Planı’na göre sulama alanlarının genişletilmesi amacıyla yatırımlar önceliklendirilerek sürdürülecek, suyun kalite ve miktar olarak korunması ve etkin kullanımına yönelik çalışmalara devam edilecek. Plan döneminde 2 milyon hektar alanın sulamaya açılması hedefleniyor. Bu hedefin 750 bin hektar alanının sulamaya açılması için gerekli bütçe kaynağı tahsis edilecek. Geriye kalan alana ilişkin Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından ilgili diğer bakanlıklar ile birlikte alternatif yeni iç ve dış finansman yöntemleri geliştirilecek ve bu yolla söz konusu yatırımlar tamamlanacak. Kamu sulama yatırımları; ilerleme yüzdesi, depolama tesisi durumu, cazibeli sulama sistemine sahip olması, emsal sulama oranları yüksekliği, ekonomiye biran önce kazandırılabilme imkânı ve diğer projeler ile eş zamanlı yürütülme gerekliliği kriterleri dikkate alınarak sürdürülecek. Tarımda suyun verimli kullanılmasına yönelik su tasarrufu sağlayan yağmurlama ve damla sulama gibi modern sulama sistemleri yaygınlaştırılacak. Tarımsal kaynaklı su kirliliğini önlemeye yönelik tedbirler yaygınlaştırılacak.
Bir damla su dahi servet sayılacak.
Su kaynaklarının kıt olması herkes için risk oluşturduğu gibi, her kesime de görevler yüklüyor. Bir damla suyun dahi servet sayılacağı günlere yaklaşırken TÜİK’in 2016’da yaptığı çalışma, ulusal ölçekte su kayıp oranının yüzde 43,6 olduğunu, bundan kaynaklı yıllık ekonomik maliyetin de 6 milyar lirayı aştığını ortaya koyuyordu. Bu noktada yerel yönetimlere büyük görevler düşüyor. Ulusal Çevre Strateji (UÇES) belgesine göre 2015 – 2023 yılları arasında içme suyu yatırım ihtiyacının 7 milyar 872 milyon euro ve atık su yatırım ihtiyacı toplam 11 milyar 582 milyon euro olacağının öngörüldüğünü söyleyen Altyapı ve Kazısız Teknolojiler Derneği (AKATED) Başkanı Yasin Torun, “2023 yılına kadar su kayıplarını azami yüzde 25 oranına indirme zorunluluğu getirilen belediyelerin ve su idarelerinin içme suyu hatları için yıllık asgari 3 milyar TL’lik teknolojik yatırım yapma ihtiyacı bulunuyor” diye belirtiyor.
Yerel yönetimlerin yanında şirketlerin de duyarlılığı bu anlamla önemli. Türk özel sektörünün son yıllarda su güvenliği tehdidine karşı ciddi önlemler almaya başladığı gözleniyor. Su konusunda özel sektörün sorumluluk alması gerektiğini öngören CDP Türkiye Programı, BIST-100 Endeksi’nde yer alan 50 şirketle anket çalışması yapıyor. Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu’nun partnerlik yaptığı programa Türkiye’den yanıt veren şirketlerin yüzde 81’i şirketlerinin tüm faaliyetlerini kapsayan su politikalarına sahip olduklarını belirtiyor.
Su riskleri şirketler için gitgide daha ciddi tehlikeler doğuruyor. Su riskleri şirketler için gitgide daha ciddi tehlikeler doğuruyor. Ankete yanıt verenlerin yüzde 31’i raporlama döneminde suyla ilgili en az bir çeşit sorun yaşadıklarını bildirdiler. Bu sorunların en sık rastlananları ise sel ve kuraklık; bu sorunların yarattığı toplam finansal zarar ise 25.8 milyon dolar. Türkiye’den raporlama yapan şirketlerin yüzde 62’si yeterli miktarda temiz tatlı suya erişimin iş faaliyetleri için önemli olduğunu belirtirken bunun hayati önemde olduğunu belirten şirketlerin oranı yüzde 65. Veriler Türkiye’den ankete cevap veren şirketlerin yüzde 88’inin, suyla ilgili konuları uzun dönemli stratejik iş planlarına entegre etmiş durumda olduğunu gösteriyor. Yüzde 73’ü ise iklimle ilgili senaryo analizi uygulamasını bu amaçla kullanıyor. CDP Su Programı, Türk özel sektörünün su kaynaklı krizlere duyarlı olduğunu ve hazırlık yaptıklarını ortaya koyuyor.
Kaynak: www.gzt.com