Sorumlu insan olmanın vazgeçilmez bir şartı olan AKIL,

Genel olarak anlama, Kavrama, Kavramlar arasında bağlantılar kurma ve çıkarımlar yapma yetisi şeklinde tanımlanmıştır.

İnsanlar olarak günlük hayatımızı bir yönüyle “Akıl Yürütmeler” yoluyla düzene koyarız.

Akıl sayesinde düşüncelerimizi bilinçli, tutarlı ve amaçlı bir biçimde birbirine bağlarız.

Hazır bilgi ya da önermelerden hareketle -onlardan ayrı- yeni bilgi ve önermelere ulaşırız.

Bunun yanı sıra Aklın, Bir ölçüde doğruyu yanlıştan,

İyiyi Kötüden ve Güzeli çirkinden ayırt etmemizi sağlayan Ahlaki bir işlevi de vardır.

Aklıselim (Sağduyu) hiç olmayacak bir anda bile mantıkla hareket etmeyi başarabilen sükûnetini bozmamayı başarabilen kişilere verilen vasıf.

Doğru, Akla Uygun Yargılar Verme Yeteneği,

Doğru ile Yanlışı birbirinden Ayırma ve Doğru Yargılama Gücü.

İnsanı İlahî Emirler Karşısında Muhatap kılan Akıl, Aklıselimdir.

Bu fonksiyonları çerçevesinde iyiyle kötüyü ayırt etmek suretiyle insanı emniyet altına alan akıldır.

Peki, olaylar karşısında Sağduyulu davranabiliyor muyuz?Tartışılır.

Aziz Nesin’e ait aşağıdaki hikaye kıssadan hisse çıkarılabilecek içerikte.

 “Bu hikâye, yurdumuzda basın ve söz hürriyetinin, Yalnız kâğıt üstünde yazılı bir süs olarak bırakıldığı,

Aydınların konuşamaz duruma getirildiği günlerde,

Halkı bu duruma düşüren ve gerçekleri ancak kendi başı belaya girince söylemeye çalışıp da,

Artık söyleme olanağı da bulamayan Kara aydınları yermek için yazılmış ve yine o günlerde yayınlanmıştır. 
(“Ah Biz Eşekler” hikâye kitabı ilk kez 1958 de basılmıştır ve Yukarıdaki not hikayenin başına Aziz Nesin tarafından o tarihte konulmuştur.) 

Ah Biz Eşekler. Ah Biz Eşekler.. 
Biz Eşek Milleti de eskiden siz İnsan Milleti gibi konuşurmuşuz. Bizim de kendimize özgü bir dilimiz varmış.

Konuşmamız, müzik denli güzel, uyumlu, kulağa tatlı gelirmiş.

Ne güzel konuşur, ne türküler söylermişiz.

Biz Eşek olduğumuzdan; Sizler gibi İnsanca değil, Eşekçe konuşurmuşuz.

Ama Eşekçe, yumuşak, tatlı, uyumlu zengin bir dilmiş. 
Biz Eşek Milleti eskiden şimdi olduğu gibi anırmazmışız,

Sonradan anırmaya başlamışız. 
Şimdi, biliyorsunuz, bütün isteklerimizi, duygularımızı, Algılarımızı, acılarımızı, sevinçlerimizi, birbirimize

Ve siz insan efendilerimize anırarak anlatmaya çalışıyoruz.

Anırmak nedir?

«Aaa-ii, Aaaa-ii» diye arka arkaya bir kalın, bir ince, ağızdan iki uzun heceli ses çıkarmak. Anırmak işte bu…

Bizim o zengin dilimiz, şimdi kala kala, bu iki heceli tek sözcüğe kaldı.

Bir yaratık, bütün duygularını tek sözcükle nasıl anlatabilir! … 
Nasıl olup ta o zengin Eşekçe ölmüş, bir ölü dil olmuş, sonra biz Eşekler anırmaya başlamışız; bunu merak etmiyor musunuz? Merak ediyorsanız anlatayım. Kısacası, Bizim Dilimiz Tutulmuş.

Korkunç bir olayla aklımız başımızdan gidip de, dilimiz tutulunca, “Eşekçe”yi tüm unutmuşuz.

O günden sonra da yalnız anırarak, iki uzun heceyle bütün duygularımızı anlatmaya çalışmışız. 
Biz Eşeklerin dilimizin tutulması, epeyce eski bir olaydır. 
Eski kuşaktan bir Yaşlı Eşek varmış.

Bir gün, bu eski kuşaktan yaşlı Eşek, kırlarda tek başına otlamaktaymış.

Hem otlar, hem eşekçe türküler söylermiş.

Bir ara burnuna bir koku gelmiş ama güzel bir koku değil,

KURT KOKUSU … 
Eski kuşaktan Eşek, burnunu yukarı dikip, havayı derin derin koklamış. Hava, keskin keskin Kurt kokuyormuş. 
Yaşlı Eşek, – Yok canım, Kurt değildir… Diye avunup otlamağa başlamış. Kurdun kokusu gittikçe artıyormuş.

Belli ki Kurt yaklaşıyor. Kurt yaşlaşıyor demek, ölüm geliyor demek… 
Eski kuşaktan Eşek, – Kurt değildir, Kurt değildir… Diye kendini avutmuş. 
Ama kurdun kokusu da gittikçe ağırlaşıyor.

Yaşlı Eşek, hem korkuyor, hem de oralı değilmiş gibi görünerek, Kendi kendine, – İnşallah Kurt değildir.

Kurt buraya nereden gelecek, nereden beni bulacak?.. Diyormuş.

Böylece kendi kendini avutma içindeyken kulağına sesler gelmeye başlamış. Ama güzel ses değil, Kurt sesi…

Yaşlı Eşek kulaklarını dikip sesi dinlemiş; evet Kurt Sesi… 
Gönlü bir türlü kurdun gelmesine razı olmadığından, 
– Yok canım, bu ses Kurt sesi değil, bana öyle geliyor… Der, otlamaya devam edermiş. Ama ses de gittikçe yaklaşıyor…

Eski kuşaktan Eşek yine avunurmuş: – Kurt değildi. Hayır, bu ses Kurt sesi olamaz! O korkunç ses, büsbütün yaklaşmış.

Eşek kendi kendine söylenirmiş: – Yok, yok… Dilerim bu Kurt olmasın… Kurdun işi yok da, buraya mı gelecek! … 
Bir yandan da yüreğini korku sardığından gözü çevresindeymiş.

Bir de bakmış; karşı dağın tepesinde, sisler, dumanlar içinde bir Kurt … – A-ah, demiş, bu benim gördüğüm, Kurt değil, başka bir şey… Başını otlara sokmuş. 
– Bana öyle geldi galiba, hayal gördüm. Evet, evet, hayal olacak … 
Az sonra, çalıların arkasından koşan kurdu görünce, korkusu artmış.

Ama kurdun gelmesini hiç istemediğinden, yine kendi kendisini kandırmaya çalışıyormuş: 
– Kurt değildir, inşallah değildir. Başka yer kalmadı da burasını mı buldu gelecek? Gözlerim iyi seçmiyor da ondan… Çalıların gölgesini Kurt sandım . Kurt yaklaşmış.

Aralarında Eşek adımı ile üç-dört yüz adım kalmış. 
Eski kuşaktan Eşek, – Aman Tanrım, yoksa bu gelen gerçekten Kurt mu?. Hayır, olamaz. Olmamalıdır, Ah… Yok, yok, Kurt değil…

Diye inlemeye başlamış. 
Kurtla aralarında elli adım, kalınca, o yine avunuyormuş: 
– Şu karşımda gördüğüm yaratık Kurt değildir inşallah.

Canım, ne diye Kurt olsun… Belki devedir, belki fildir,

Belki de başka bir şey, belki de hiçbir şeydir.

Ben de her şeyi Kurt görmeye başladım. 
Kurt sırıtarak yaklaşmış, yaklaşmış.

Aralarında ancak birkaç adım kalınca, Yaşlı Eşek, 
– Biliyorum, bu gelen Kurt değil, evet Kurt değil, ama ben şuradan azıcık uzaklaşsam kötü olmaz.. Demiş. Başlamış yürümeye.

Başını geri çevirip bakmış,

Kurt sırıtarak, ağzının suları akarak arkasından geliyor.

Eski kuşaktan Eşek yakarmaya başlamış: 
– Ulu Tanrım, bu gelen Kurt bile olsa, Kurt olmasın ne olur… Kurt değil canım, ben de boşu boşuna korkuyorum. 
Böyle deyip adımlarını açmış. Kurt da onu izliyormuş.

Kart Eşek koşmaya başlamış. Kurtta onun ardından koşmuş… 
Eşek, – Ah, ben de ne budalayım… Diyormuş,

Yaban kedisini Kurt sanıp kaçıyorum. Hayır, Kurt değil… 
Ayaklarının var gücüyle kaçıyor, bir yandanda içinden şöyle geçiyormuş: – Kurtsa da Kurt değildir… İnşallah değildir. Yok canım, ne diye Kurt olsun … 
Başını çevirip arkasına bakmış, kurdun gözleri ışıl ışıl yanıyor. Eşek dört nala kaçar, hem de, 
– Vallahi de kurt değil, billahi de Kurt değil.. Allah belamı versin ki Kurt değil. diye söylenirmiş. 
Eşek kaçmış, Kurt kovalamış.

Kuyruğunun dibinde, kurdun kızgın kızgın solumasını duyunca,

Yaşlı Eşek kendi kendine, -Bahse girerim ki bu kurt değil.. Kuyruk altımda solumalarını duyduğum bu yaratık kurt olamaz… diye söyleniyormuş. Kurdun ıslak burnu, eşeğin apış arasına değince,

Yaşlı Eşek de sıfırı tüketmiş. Bir de başını çevirip bakmış; Kurt, üstüne atıldı atılacak.. Artık adım atacak gücü kalmayan kart Eşek, Kurdun sert bakışları altında kıpırdayamaz olmuş; oracıkta kalmış. Kurdu görmemek için gözlerini yumup, 
“-Kurt değil canım, boş ver… İnşallah değildir. Sanki ne diye Kurt olsun” diye kekelemiş.’ 
Kurt, sağ kabasına bir pençe atınca, oracığa yıkılan Eşek,

– Biliyorum, biliyorum, sen Kurt değilsin. Arkamla oynama, gıdıklanıyorum. El şakasını da hiç sevmem.. Demiş. 
Azgın, aç Kurt keskin dişleri ile Eşeğin sağrısını ısırmış, budundan büyük bir parça koparmış.

Can acısıyla yere yıkılan eşeğin birden dili tutulmuş.

Bildiği Eşekçeyi, korkudan unutmuş. Kurt, boynuna, gerdanına saldırmış.

Eşeğin her yanından kanlar fışkırmaya başlamış.

İşte ancak o zaman Eşek, – Aaa Kurtmuş… Aaa o imiş… Aaa,

O imiş!… diye bağırmaya başlamış.

Kurt onu parçalar, o da dili tutulduğundan, Yalnız: – Aaa, o imiş … Aaa, Oo-ii”. Aaa-iii. .. Aaa·iii! diye bağırır, inlermiş. 
Kurdun dişleriyle parçalanan Eski Kuşaktan Eşeğin Dağı, Taşı inleten son sözlerini bütün Eşekler duymuşlar: Aaaa-iii, aaa-iii … 
İşte o günden sonra,

Biz Eşek milleti, Konuşmasını, Söylemesini unutmuşuz,

Her duygumuzu, Her düşüncemizi, Anırtı ile anlatmaya başlamışız.

O eski kuşaktan Eşek,

Tehlike kuyruk altına girinceye dek,

Kendini avutup, Kandırmamış olsaydı,

Bizler de Konuşmasını bilecektik. 
Ah Biz Eşekler, Ah Biz Eşek Milleti: Aaaa-i, aaa-iiii 
Aziz NESİN” 

Kıssadan Hisse

Bir Şeyi Bulunmadığı Yerde Aramak, Hiç Aramamak Demektir. Mevlana

 

Saygılarımla.

 

İbrahim   Halil    Okuyan

İnşaat Yüksek Mühendisi

16.Temmuz.2011  Mersin